15 de marzo do 1934, A Pobra do Caramiñal

Atopámonos na ferraxería de Antonio Lago Aller, coñecido na vila coma Tucho o ferretero. Corre o ano 1936, ano de moita convulsión na España de entón, mais os que se reúnen tódolos días na ferretería non se imaxinan aínda o que ía ocorrer. Xunto ó ferraxeiro republicano e de esquerdas atópase un grupo de homes que habitúan a reunirse en torno ó mostrador horas e horas tódalas tardes e debaten as últimas novas que, acerca do goberno da República, chegan cada día a través da radio. Entre os que rodean a Tucho encóntrase o seu irmán Ramón, máis coñecido por Moncho. Na fotografía aparece cun traxe claro e sombreiro de panamá, sentado e escribindo. Ningún deles sabe que faltan uns poucos meses para a sublevación militar do 18 de xullo e aínda que en España reina unha gran confusión e fálase de movementos nos cuarteis, descoñecen ata que punto, en pouco tempo, van cambiar as súas vidas.

Mentres tanto, eles posan en actitude tranquila, aínda que se diría que ao mozo Moncho preocúpalle algo, coma se presentise o seu propio futuro; pero ben pensado, ao irmán de Tucho non lle quedaría moito futuro, pois logo desaparecería defendendo á República en Xixón, contra os sublevados.

Na foto todos sorríen lixeiramente para, tras o fogonazo do daguerrotipo, continuar enfrascados no faladoiro discrepando entre eles, defendendo uns o goberno recentemente elixido de Azaña, atacándoo os outros e quizais algún deles mantendo posturas neutrais. Quen conta esta historia recorda que algún deles era partidario da CEDA e algún outro do grupo era monárquico.

Con certeza tan só sabemos que Tucho e Moncho eran republicanos partidarios do Frente Popular e que o cuñado de Tucho era mestre da República e membro do Sindicato de Ensinanza da UXT. Este familiar de Tucho, chamado Xulián, non está na fotografía mais sabíase que andaba metido en reunións e lanzando discursos acendidos a favor da República. Os falanxistas andábano a buscar; Tucho e Moncho sabíano, xa que Carlos (un dos da foto) era falanxista e xa lles advertira: “Avisade a Xulián que os da Falanxe ándano buscando para matalo”.
E tal vez por iso é polo que a Moncho se lle pon unha nube na cara e a Tucho bórraselle o sorriso. Non é un momento moi feliz para estes homes desa España, non só por ese aviso referido ó seu cuñado, senón porque fai unhas semanas, o 16 de febreiro, a Fronte Popular gañara as eleccións cun 60% dos votos, o que encrespara os ánimos dos membros da CEDA e das dereitas e parte do exército.
Aínda tampouco saben, mais sospéitano, que os meses seguintes ían cambiar as súas vidas. As continuas ameazas ao lexítimo Goberno da República acabarán coa esperanza e a ilusión de moita xente e a deles tamén se verá truncada.

Pasarían uns meses e tras inmortalizalos Adelino, o fillo de Manolo o “sollo”, na foto, Moncho marcharía á fronte a defender a república en Asturias. Nunca ninguén volveu saber nada del; desapareceu tras un bombardeo e xamais se encontrou o seu corpo, mais falouse durante moito tempo que o meteran nunha foxa común. Tampouco serviron de nada os avisos a Xulián, o cuñado de Tucho, xa que finalmente, catro falanxistas e un garda civil detivérono no seu piso da rúa da Algalia en Compostela e levárono nun coche ata Carral, onde foi executado e enterrado nunha foxa.

Trala represión, quedaron o ferreteiro e a súa muller con dous fillos ao fronte do negocio e tratando de non meterse en problemas, que xa tiveran bastante. Trala execución de Xulián, a Garda Civil vixiaba continuamente á bisavoa, a irmá do executado, e obrigábana a pasar polo cuartelillo e andou moi acosada durante moitos anos.
Pero esa guerra aínda duraría demasiado tempo; tres anos, ata o 28 de marzo do 1939, ano en que os sublevados tomarían Madrid obrigando o socialista Julián Besteiro a entregar o poder ao bando nacional, dando por finalizada a guerra e comezando unha etapa durísima baixo o réxime ditatorial de Franco.

Os anos da fotografía son anos de dificultades para moitas familias, de explotación e de moita fame en moitas casas.
Setenta e catro anos despois falo co meu avó desta historia e el cóntame todo o que hai trala fotografía e moitas outras historias de penurias e dificultades.
O fillo de Tucho o ferreteiro chámase Poncho e resulta ademais ser o meu avó. Durante todo o tempo mira para a foto, queda pensativo e cóntame toda esta historia. De súpeto, ó rematar, levanta a cabeza, mira cos ollos por riba dos lentes que lle caen, e emocionado dime: “La historia hijiña, la historia, conviene recordarla… ¡para no tener que repetirla!”.

Alicia Quintáns Lago 1ºBACH-C

Advertisement